БОЛАШАҚ ҚҰЗЫРЕТТЕРІН ДАМЫТУ: БІЛІМ БЕРУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛАР (Дыминская Т.В.)

Аннотация. Мақалада оқушылардың сабағында "4К" құзыреттілігін қалыптастыру үшін оқытудың инновациялық тәсілдері қарастырылады. Мұның бәрін үйретуге болады; мұның бәрін үйренуге болады. Джон Хатти

ХХІ ғасырдың негізгі құндылықтары-адамның бүкіл өмірінде дамитын интеллект, шығармашылық, әлеуметтік дағдылар. Өткен ғасырда мектеп қалыптастырған білім мен дағдылар қазіргі заманда табысты болу үшін жеткіліксіз. Технологияның дамуы, жаһандану, демографиялық мәселелер қоғамды белсенді түрде өзгертуде. Ең маңыздысы-әлеуметтік дағдылар, сыни ойлау, басқа адамдармен ынтымақтастық, мәселелерді шешу. Білім беру жүйесі де өз мақсаттарын қайта қарастырады және білім беру бағдарламаларына дағдылардың барған сайын кең тізімін енгізеді. Мектеп балалардың когнитивті және әлеуметтік-эмоционалды дамуы үшін жауапкершілікті өз мойнына алады, олардың бір-бірінен бөлінбейтіндігін түсінеді. Соңғы бірнеше жылда бүкіл әлемдегі мектеп білімі қазіргі заманғы негізгі құзыреттіліктерді немесе дағдыларды дамытуға жағдай жасауға тырысып, Пәндік білім мен дағдыларды қалыптастыруға дәстүрлі бағдардан алшақтайды, XXI ғ. Пәндік дағдылардан немесе сауаттылықтан басқа, Partnership for 21st Century Learning (бизнес, академиялық қоғамдастық және білім беру саясаткерлерінің өкілдерін біріктірген коммерциялық емес ұйым) XXI ғасырдың ақыл — ойы үшін негіз ұсынады, онда "Инновациялық дағдылар" - сыни ойлау және проблемаларды шешу, шығармашылық пен инновация, коммуникация және ынтымақтастық, сондай-ақ үлкен "өмірлік" немесе "мансаптық" дағдылар жиынтығы. Модельдің орталық бөлігін "4К" құзыреттері алады: Шығармашылық, сыни ойлау, коммуникация және кооперация (өзара іс-қимыл және ынтымақтастық). Неліктен олар негізгі немесе негізгі болып бөлінді? Бірқатар зерттеулер белгілі, олардың мақсаты кәсіби қоғамдастықтың қандай құзыреттерге бағытталғанын, әртүрлі елдердің ұлттық білім беру күн тәртібіне не салатынын анықтау болды. Олардың бірі Азия-Тынық мұхиты елдерінде өткізілетін еді, оның ішінде қазіргі білім беру көшбасшылары — Гонконг, Оңтүстік Корея, Сингапур, Жапония, Вьетнам білім беру жетістіктерінің әлемдік рейтингінде тез көтеріліп келеді. Зерттеушілер осы елдердің білім беру саясаты мен білім беру стандарттарын анықтайтын құжаттарды зерттеп, оларда жиі кездесетін құзыреттерді, құндылықтарды, көзқарастарды және оқушыларда қалыптасуы керек басқа білім беру нәтижелерін атап өтті. Олардың ішінде алғашқы позициялар сыни және инновациялық немесе шығармашылық ойлауды, өзін-өзі басқаруды және басқалармен қарым-қатынас жасауды біледі Бұл құзыреттердің негізінде қиял, идеяларды қалыптастыру, аргумент құру, ақпарат тапшылығын бөліп көрсету және Іздеу, өз идеяларын тұжырымдау және басқалардың дамуы, өз болжамдары мен пайымдауларын бағалау, топтың мақсаттарын қабылдау және жалпы нәтижені бағалау жатыр. Олар мектеп оқушыларына автономды түрде оқуға және басқалармен ынтымақтастықта зерттеу жұмыстарында өздерін көрсетуге мүмкіндік береді. Егер біз оқушыларға осы маңызды құзыреттіліктерді дамытуға көмектескіміз келсе, оқу процесін үнемі ұйымдастырып отыру керек. Кез — келген мектеп сабағы-бұл оқушылар пәннің мазмұнын игеріп қана қоймай, сонымен қатар өз бетінше білім алу және құру қабілеттерін дамыта алатын, ең бастысы, өзін-өзі басқаруды және командада жұмыс істеуді Үйренетін орын. Бұл мүмкін болу үшін біз төрт маңызды сұраққа жауап беруіміз керек: Жаңа құзыреттіліктерді/дағдыларды білім беру стандарттары мен бағдарламаларына қалай біріктіруге болады? Оларды оқу пәнінің мазмұны негізінде мектеп сабағында қалай қалыптастыруға болады? Оларды қалай бағалауға болады? Мектепте жаңа тәжірибені қалай таратуға болады? Сыни ойлауды түсінудің негізін к. Поппердің еңбектерінде тұжырымдалған тәсіл деп санауға болады: біз деректерді жинақтау арқылы емес, қателіктерден үйренеміз. Сыни тұрғыдан ойлаудың ең жақсы шарты-қарым-қатынас пен өзара әрекеттесудің әлеуметтік жағдайы: "мен қателесуім мүмкін, ал сен қателесуің мүмкін, бірақ бірлескен күш-жігермен біз біртіндеп шындыққа жақындай аламыз"7. Д. Хаттидің когнитивті даму жағдайын дәл осылай анықтайды. Ол үшін когнитивті даму немесе оқу процесінде пайда болатын когнитивті жеделдету — бұл мұғалімнің қолдауымен оқушылар арасындағы сапалы диалогқа ықпал ететін әлеуметтік процесс. Бұл жағдайда кез-келген оқу жағдайы оқушының ойлауына қиындық тудыратын когнитивті қақтығысты білдіруі маңызды. Мектеп практикасына оқушылардың оқу іс әрекетін ұйымдастырудың жаңа формалары және білім беру іс шараларына қол жеткізудің жаңа тәсілдері енуі керек тататтардың нәтижесі. Оқушылардың когнитивті дамуына бағытталған сабақтың мақсаты-сыни және креативті қалыптастыру мен дамыту үшін кеңістік құру ойлау (шығармашылық), коммуникация және ынтымақтастық. Бұл дегеніміз, оқу жағдайы белгілі бір жолмен, бүгінгі таңда дәстүрлі емес түрде құрылуда. Пилоттық жоба барысында математика және жаратылыстану-ғылыми пәндер бойынша оқу жағдайлары мен оқу тапсырмаларының үлгілері әзірленді, олар оқушыларға құзыреттерді қолдану және дамыту мүмкіндігін ашады "4К". Тапсырмалардың негізгі сипаттамалары: оқу тапсырмасы біреуден көп немесе көптеген ықтимал шешімдерді қамтиды; тапсырманың ортасында шағын жоба немесе стандартты емес құралдарды пайдаланып кейбір өнімді жасау/жобалау жатыр; тапсырма берілген пәндік мәселе шеңберінде қысқаша анықталған сюжетті дамытуға мүмкіндік береді; тапсырма автономды немесе жұптық жұмыс үшін қосалқы тапсырмаларды бөле отырып топта жұмыс істеуді қамтиды; тапсырма ашық көздерден қажетті ақпаратты өз бетінше іздеуді талап етеді; белгілі бір пән бойынша тапсырма басқа пәндерден ақпаратты іздеуді және пайдалануды қамтуы мүмкін. Мұндай тапсырмалар тақырыпқа өз бетінше енуге мүмкіндік береді. Бұл дарынды студенттерді қоса алғанда, жұмыс үшін кең өрісті ашады. Осы типтегі оқу жағдайлары АКТ-ны көп мөлшерде қолдануды көздейтін заманауи аралас оқыту технологияларына сүйенуі мүмкін. Сабақ кезінде, үйдегі тапсырмаларды орындау кезінде, сондай-ақ оқушылар мен мұғалім арасындағы байланыс үшін әртүрлі компьютерлік технологияларды қолдануға болады. Оларға цифрлық құрылғыларды қолдану тек ақпарат алмасуды жеделдету үшін ғана емес, сонымен қатар оқуды жекелендіру, топта жұмыс істеу үшін де жақсы сәйкес келеді. Сонымен, мобильді оқыту кез-келген сандық медианы (компьютер, электронды кітап және т. б.) пайдалануды ұсынады. д.) әр нұсқаға ыңғайлы ақпарат алу үшін, ал бірлескен оқытуды ақпараттық қолдау интернетті қолдана отырып, проблемалардың шешімін топтық іздеуге арналған тапсырмалардың болуын болжайды. Сондай-ақ, Flipped learning немесе төңкерілген оқыту стратегиясы шығармашылық оқу жағдайларына жақсы сәйкес келеді, сыныптағы және үйдегі жұмыстарды ауыстырады: үйдегі оқушылар материалды зерттеп, қажетті ақпаратты іздейді, ал сыныпта топта практикалық жұмыс жасайды. Қалай болғанда да, жаңа типтегі тапсырмалармен жұмыс істеу кезінде мұғалім мен оқушының рөлдері дәстүрлі сабақта әдеттегідей бөлінбейді: оқушылар жоспарды, жұмыс көлемі мен формаларын таңдауда тәуелсіздікке ие болады, ал мұғалім тиісті тапсырманы таңдап, Тәуелсіздік көрсетуге мүмкіндік береді; оқушылар жұпта немесе топта жұмыс істей отырып, бір-біріне мұғалім бола алады. Мұғалім өздігінен жұмыс істейтін командалар үшін кеңесші болады және олардың нәтижелі жұмысын қолдайды; оқушылар Өзін-өзі бағалау құралдарын қолдана отырып, сабақ нәтижелерін де, жұмыс процесін де бағалауға қатысады. Оқытушылар пәндік нәтижелерді бағалауға ғана емес, сонымен қатар "4К"құзыреттілігінің қалыптасуы мен дамуына мониторинг жүргізуге мүмкіндік алады. Мұндай мониторинг сынып деңгейінде де, жеке деңгейде де жүргізілуі мүмкін. Бұл жағдайда бағалау қалыптастырушы сипатқа ие.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: Пинская М.А., Михайлова А. М. – "4К" құзыреттілігі: сабақта қалыптастыру және бағалау. Практикалық ұсыныстар. 4 к құзыреттілігі: сабақта қалыптастыру және бағалау https://drive.google.com/file/d/1Yx1j901aCZ-DGvEptX9zp5zRJcMMlNis/view Сбербанктің"болашаққа қосқан үлесі" қайырымдылық қоры https://vbudushee.ru/library/kompetentsii-4k-formirovanie-i-otsenka-na-uroke-prakticheskie- rekomendatsii/